Opschrijven
wat je hebt meegemaakt is geen garantie voor een goed boek. Nog meer dan bij
een verzonnen roman bepaalt compositie of je de lezer meesleept. Elke Geurts
laat dat zien in haar ultieme scheidingsboek Ik nog wel van jou.
En
toen vertelde de man van schrijfster Elke Geurts dat hij niet meer van haar
hield. Na vierentwintig jaar samenzijn wilde hij bij haar weg – al trok
hij niet van de ene dag op de andere de deur achter zich dicht. Haar hele
wereld lag in duigen. Dus hoe kon Geurts anders dan op haar blog, waar ze al
jaren haar wel en wee met haar lezers deelde, daarover schrijven. Niets hield
haar meer bezig. En toen het dagboek over haar scheiding populair werd, moest
er natuurlijk een boek komen. Maar hoe schrijf je een boek over eigen leed?
Ik
heb zoveel meegemaakt, ik kan er wel een boek over schrijven. Dat is geen
boutade van een oma die op een verjaardagsfeest, al dan niet met een glas te
veel op, maar aan het woord blijft. Er zijn duizenden mensen die dat werkelijk
doen. Ze vertellen over hun ervaringen met een levensbedreigende ziekte, de
zoektocht naar het oorlogsverleden van hun vader of hun tijd als hooligan bij
Ajax. Je kan het zo gek niet verzinnen of er zijn een paar mensen te vinden die
een autobiografisch boek over hebben geschreven.
Ook
beroemde schrijvers, die hun brood verdienen met fictie. Een van de bekendste
voorbeelden uit de laatste jaren is waarschijnlijk A.F.Th. van der Heijden die
in 2011 precies een jaar na het dodelijke verkeersongeval waarbij zijn zoon om
het leven kwam, het vuistdikke Tonio
publiceerde. Uit het buitenland komt de zesdelige cyclus Mijn kamp van Karl Ove Knausgård. Verveeld met het onwaarachtige karakter van
fictie, poogt hij zo eerlijk mogelijk verantwoording af te leggen van wat hij
écht heeft gedaan.
Maar
hoeveel mensen hebben meegemaakt en hoe bijzonder hun verhaal is, veel
autobiografische verhalen zijn vervelend om te lezen. Neem een willekeurig
inkijkje in het genre 'leven met een zeldzame ziekte'. Er is een diagnose die
met ongeloof wordt begroet. Er zijn beperkingen en tegenslagen en familieleden
die er niet goed mee omgaan. Er is het nieuwe evenwicht dat met vallen en
opstaan wordt bereikt. Er zijn getrokken levenslessen. Enzovoorts. Eigenlijk
weet je zonder te lezen al wat erin staat.
Stijl
kan zo'n boek niet redden. Er zijn geweldige schrijvers die toch de mist in
gaan met een boek over eigen leed. Een voorbeeld is Jowi Schmitz. Zij
publiceerde in 2014 haar weblog over de premature geboorte van haar tweede zoon
als Te vroeg geboren. Los van elkaar zijn
het fraaie miniatuurtjes over haar angst en verlangen, maar achter elkaar is
het een onduidelijk geheel. Verhaal-lijnen worden lukraak onderbroken. Details
verwijzen nergens meer naar. Er zijn geen heldere personages.
Het
geheim van een goed autobiografisch boek is dan ook, nog meer dan bij romans,
compositie. Dat is precies wat Tonio
en Mijn kamp zo geweldig maken. Van
der Heijden en Knausgård
doorbreken iedere chronologie. De eerste doorsnijdt het verslag van het ongeluk
en de nasleep met herinneringen die kriskras door Tonio's leven gaan, een
zoektocht naar zijn laatste uren en beschouwingen over zijn rouw op dat moment.
Zo weet je ondanks de voorspelbaarheid van het verhaal toch nooit waar het heen
gaat.
Hoe
doet Elke Geurts dat in het afgelopen november verschenen Ik ook van jou? Al vanaf de eerste zinnen weet je dat het goed zit.
Zij begint niet bij de dramatische mededeling van haar man, maar bij een
discussie met hem over de titel van dit boek. En de beschrijving van de fase in
het scheidingsproces waar ze op dat moment inzitten. En de knallende, gewelddadige
ruzie die zal volgen. Het is zonder meer wervelend, zoals Geurts de lezer
onmiddellijk midden in het drama plaatst en je niet meer loslaat.
Zelfs
voor wie zoals ik haar blog op de voet heeft gevolgd, is het opnieuw
adembenemend. Door tegelijk te vertellen wat er is gebeurd én vanaf een later
moment terug te blikken op deze gebeurtenissen ontstaat een spannend
perspectief. Je vergeet dat je het wel en wee van een scheiding wel kent, maar
raakt nieuwsgierig in wat deze ervaringsdeskundige erover te vertellen heeft.
En ontdekt dan hoe pijnlijk en eerlijk zij haar ziel blootlegt en zo iedere
lezer prikkelt zijn eigen gevoelens en gedachten over scheiding te
heroverwegen.
(Eerder gepubliceerd in Livre)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten