zaterdag 20 mei 2017

Interview Mariolein Sabarte Belacortu over hervertaling 'Honderd jaar eenzaamheid' (Boekblad)

Mariolein Sabarte Belacortu (1944) waagde zich aan een vertaling van een van dé klassiekers uit haar taalgebied: Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel García Márquez. Het boek verscheen deze week ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag.

Hoe bent u aan de opdracht gekomen?
'Ik heb het zelf voorgesteld. Op een goed moment zei een vriend: "Kun jij geen nieuwe vertaling maken? Er staan erg veel ongelukkige Nederlandse zinnen in." Ik was verbaasd. Ik had daar nooit over nagedacht. Ik had wel een herinnering aan de vertaling van Kees van den Broek uit 1972 die ik lang geleden gelezen had: ik was zelf ook gestruikeld over het Nederlands. Toen heb ik erover nagedacht en Meulenhoff uiteindelijk een voorstel gedaan. Dat het boek dit jaar vijftig jaar oud zou zijn was natuurlijk een mooie aanleiding. Om die reden wordt het in allerlei Europese landen opnieuw vertaald: Duitsland, Frankrijk, Italië en Griekenland.'

Uitgeverij Meulenhoff stemde meteen in?
'Eerst waren ze een beetje tegen. Tot ze opeens ja zeiden.'

Was het ongelukkig geformuleerde Nederlands reden genoeg voor een nieuwe vertaling?
'O ja. Ik heb de eerste dertig pagina's met een potloodje gelezen en toen al allerlei dingen onderstreept. Eens in de zoveel tijd moet een vertaling gewoon worden afgestoft. Ook gebruiken we soms nu andere woorden. En we weten intussen veel meer over Zuid-Amerika en het boek dan destijds. Ook heb je tegenwoordig internet, waardoor je veel meer snel en beter kunt opzoeken. In een nieuwe vertaling kun je al die nieuwe kennis kwijt.'

U kwam geen elementaire vertaalfouten tegen?
'Dat weet ik niet. Ik heb na die dertig bladzijden zijn versie niet meer naast het Spaans gelegd, daar was helemaal geen tijd voor gezien de de deadline. Dat is iets voor studenten om uit te zoeken.'

Ik vind het namelijk zo opvallend dat Kees van den Broek voor dit boek nooit eerder uit het Spaans heeft vertaald en dat nadien nog zelden heeft gedaan. Hij vertaalde vooral uit het Engels en het Duits.
'Dat kun je merken, ja. Hij maakt dezelfde fouten als beginners. Bijvoorbeeld: proberen de Spaanse woordvolgorde te handhaven, waardoor er van alles ongelukkig staat. Het is eerder de bedoeling dat de vertaling goed leest: Honderd jaar eenzaamheid is met verve geschreven, dat moet in het Nederlands dan ook zo zijn.'

Is het nu ondenkbaar dat een vertaler uit het Engels zo makkelijk een Spaans boek kan vertalen?
'O ja. Hoewel ik destijds al voor Meulenhoff vertaalde – ik doe dit werk sinds 1969 – heb ik Kees van den Broek amper gekend. Maar ik wist dat hij dol was op het Spaans. Hij had een jaar in Spanje gewoond en zich daar de taal eigen gemaakt. Er was toen ontzettend weinig aanbod aan vertalers uit het Spaans. Dus toen werd gevraagd wie deze volledig onbekende auteur wilde vertalen stak hij zijn vinger op.'

Daarna deed hij nog maar een García Márquez.
'Vroeger bestond er een soort verdeelsysteem. Als iemand een paar boeken van een auteur had vertaald, vonden uitgevers het tijd dat een ander ook eens een kans kreeg. Nu is eerder de neiging om een vertaler die eenmaal is begonnen met een auteur daar ook mee door te laten gaan. Dat heeft voordelen: je raakt vertrouwd met iemands stijl. Maar ik ben tóch van het verdelen. Ik vind het goed als iedereen af en toe de kans krijgt om een goedverkopende auteur te doen.'

Geldt het vertalen van dé klassieker in de Spaanstalige literatuur, die in status misschien alleen wordt overtroffen door Don Quichot, als de grootste eer?
'De gróótste eer? Nee, vind ik niet. Ik heb ook andere schitterende boeken gedaan van bekende auteurs, waaronder vier of vijf andere boeken van Gabriel García Márquez. Maar het is natuurlijk een fantastische mogelijkheid. Ik nader het einde van mijn carrière en dan is het geweldig om ook dit boek een keer te doen.'

Verleidt de status van het boek u wel om extra u best te doen?
'Dat wel. Ik vind het ook een beetje eng. Halverwege de vertaling merkte ik dat ik zenuwachtig werd. Iedereen kent dit boek al, dacht ik, en dan ga ik er iets nieuws van maken, dat wordt linke soep. Later verdwenen die zenuwen wel. Maar bij de eerste recensie werd al vergeleken. Het Parool schreef dat ik de eerste zin had veranderd. Het was: "Vele jaren later, staande voor het vuurpeloton, moest kolonel Aureliano Buendía denken aan" enzovoort. Ik vind dat "staande" vreselijk lelijk Nederlands. Ik heb daarom: "Vele jaren later, toen hij voor het vuurpeloton stond". Op de site van Athenaeum Boekhandel leg ik het precies uit.'

De nieuwe vertaling is natuurlijk wel hét argument van de uitgeverij om de roman opnieuw onder de aandacht te brengen. Merkt u daar iets van?
'Tot nu toe is het stil. Ik weet dat de pr-medewerker van de uitgever ermee bezig is, maar ik weet niet hoe het er nu voor staat. Ik heb recent geen contact met haar gehad. Jij bent de eerste die me erover belt. Wel is er een gesprek over het boek in het Instituto Cervantes. En ik verwacht zeker nog meer.'

Bent u ook het type vertaler dat na gedane arbeid ook de boer opgaat om de vertaling aan de man te brengen?
'Dat is niet echt mijn stijl. Ik ga niets zelf aanzwengelen. Ik denk ook snel: iedereen heeft Honderd jaar eenzaamheid al gelezen, wat moet ik daar nog over vertellen? Goed, dat is misschien onzin. In ieder geval: als een boekhandel mij benaderd om een praatje te houden, kom ik zeker.'

Droomt u er van om net als Hans Boland voor zijn nieuwe vertaling van Anna Karenina bij De Wereld Draait Door te zitten?
'Nee hoor. Om in twee minuten iets te zeggen? Nee. En dat verwacht ik ook niet. De Russische literatuur is heel wat bekender dan de Spaanstalige literatuur. De Russische literatuur staat ook dichter bij onze leescultuur dan de Latijns-Amerikaanse. Colombia is de laatste tijd dan wel vaak in het nieuws. En de Colombiaanse wielrenners hebben veel succes. Maar het blijft een ver land, niet voor mij, maar in het algemeen.'
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 12 mei) 

Geen opmerkingen: